motor yağı ve osmanlı tarihi bilgilerimiz
motor yağı ve osmanlı tarihi bilgilerimiz Limni adasına gönderip Güney d Bey’e IstanbuVda. Pammakaristos (Fethiye camii) manastırında bir yer tahsis ettirdiğini yazar. Françes ise (Bon tab'^ı s. 114) Mustafa Çelebi’nin Limni adasından sonra Afora’da Misistra kas« basma yollandığını beyan ediyor.
® Meskûkât mütehassısı merhum Ali Bey, Mustafa Çelebi akçei yazısında HammePden naklen Mustafa Çelebi’nin, Birinci defa Rumelf meydana çıkarak hükümdarlık iddiasında bulunmasının 823 H./1420 M. dW duğunu göstermiştir. (Türk Tarih Encümeni Mecmuası, sene 15, s. 389, 3^ belki hâdisenin bastırılması bu tarihte olmuştur.
lılar eline geçen İzmit körfezVndeki yerlerdiaı, llvroltv, Barıca^ Kartal ve Pendik taraflarını Kara Timurinş Ibııju’nı,, oğlu Umur Bey’i göndererek elde etmiştir (823 H./I420 M ). işgaller herhalde imparatorun Mustafa Çelcbi’ye karıjı ola,, müzaharetine karşı bir mukabele idi. Bu işgaller doluyiHİylc dişahın İstanbul üzerine geleceği şayiası çıktığından l{uaılan;p,.y telâş etmiş ve bunun üzerine Manuel Sultan Mchrncd’in
tafa Çcî, bi'nin mubafnzası kendi hayatiyle mukayyed olduğundan ölümünü rnüteakip imparatorun Mustafa’yı bırakmak ihtimalini gözönüne alarak Büyük oğlu M ur ad .dmaiya’dan gelinceye kadar ölümünün gizli tutulmasını ve derhal Amasya sancak beyi (Rumiye-i sugra valisi) büyük oğlu Murad’m dave^ edilmesini vasiyyet etti Murad’ı davet için Çaşnigir başı Elvan Bey’i Amasya'*ya. gönderdiler®. M ur a d gelmeden evvel Sultan Mehmed hakkın rahmetine kavuştu (824 Cemaziyelev-vel / 1421 Mayıs) Ruhî, Çelebi Mehmed’in altı aya yakın hasta yattığını söylüyor
^ Çelebi Mehmed yaban domuzu avında iken domuza mızrak atarken nüzül isabet etmiş ve daha sonra ikinci bir sadme ile vefatı vuku bulmuş : “Çelebi Mehmed bir gün atla av yaparken ormanda kaçmakta olan bir domuza karşı mızrak attığı sırada nüzül isabet etmesiyle, baygın bir halde attan düştü; adamları hemen saraya getirdiler; zaten avlandığı yer Edirne'ye yakındı. Edirne civarında ve en uzak yerden hâzik tabipler davet ettiler. Askerler pâdişâhı görmek istediler. Hayatta bulunduğunu göstermek üzere dışarı (divana) çıkardılar; asker ve halk kendisini hayatta görüp sevindiler, ertesi günü nüzül üstelediğinden sesi kesildi ve dili tutuldu ve akşama doğru vefat etti” (Dukas, Bon tah't s. 123 ve Mammer^ c. 2, s. 143)-
2 Çelebi Mehmed’in Murad’ın tahta cülûsunu müteakip katledeceği iki oğlunun o âkıbete düşmemeleri için bunların Rum imparatorunun yamna gönderilmesi hakkında ayrıca vasiyeti olduğunu Françes beyan ediyor; filhakika, İmparatorun daha sonra anlaşabilmesi için Murad’dan Çelebi Mehmed’in kendisine teslimini vasiyyet etmiş olduğu bu motor yağı çocukları istemesi vasiyetin doğru olduğunu göstermektedir (Dukas 127).
Hemanki başın yastığa kodu; vezirleri cem etti; tiz ulu oğlur
Murad’ı getirin dedi; çaşnibaşı Elvan Bey’i gönderdi itti’, ben hod bu dc şekten kurtulmazın. Murad gelmeden ben ölürün; memleket birbirine dokuşu tedarik edin benim vefatım duyulmaya” dedi (Aşık Paşa zâda s. 94 ve Or; Bey s. 54 ve 112 ve Behişti 55).
Yukarıda Edirne'^yi^ gcidifçini RÖyledif^imız Bizans elçij; >âdişahın kcndisRİni kabul etmesini bekliyordu; onun gelişincj^jj iç gün sonra Sultan Mehmed öldü; nihayet Leon tarius, Sultan ^lehmed'in vefatını haber aldı ve hemen imparatora bir kaç ılak gönderdi, ise de yollar kapanmrş olduğundan bunlar/stan-mVa gidemediler; aradan epey gün geçti; nihayet Bizans elçisi Mora yoluyla ve denizden vaziyeti IstanbuPa bildirmeğe muvaf. 'ak oldn^. Bu suretle Çelebi’nin ölümü Murad’ın Bursa'y^^ gelmesine kadar kırk gün gizlendi^.
Vlebi Mehmed^in pâdişâhlarının büyüklerinden olan Çe-
şahsiyeti lebi Mehmed azim ve metaneti, yüksek ahlâkî faziletleri, sözüne, ahdine riayet etmesi, S’an nezaket ve itidali ve siyasî görüşleri, devlet siyasetine âid
^ Âşık Paşa zâde^ Neşri, Tac-üt-tevarih, Behiştî ve diğer onlardan nakil m Osmaub tarihleri seferin Aydınoğlu Güney d üzerine yapıldığım beyan ^r. Müri~iit-tevarih'*te seferin Karamanoğlu üzerine olduğu kaydediliyor nı birinci cilt s. 435). Cüneyd bu sırada imparatorun emriyle Limm’de Is bulunduğundan Miiri~üUtevarih"m mütaleası daha doğrudur.
^şık Paşa zade (c, 95) ve Behiştî (s, 55) ve Tac-üutevarih (c. l, s. 303). f^tinçes (Bon tah*ı)s, 123,
gidime sarayında vefat eden Sultan Mehrned’in cesedi kırk gün saray mdı ve ölümünü dört kişiden başka kimse bilmiyordu. Bilenler, Baye Tabim ve iki hekim. (Hacı İvaz paşayı unutmuş). Bunlar her gün saray lyorlardı, tedavi için etraftan ilâçlar getiriliyor diye ortalığın şüpheci Wk istemiyorlardı. Hekimler ölünün karnını açarak bağırsak, ak ^ '^ini çıkarıp, cesedin içerisini kamilen yıkadılar ve cesetten <;ıkanlı
>rii vr irkliilrri «HriMi; im(nırator, dalıa 4îvvrl davranarak Sulta 11 Mıırad’a iki ıd<;i yolladı; bunların vazi-irlt'riiMİrıı birisi yıuıi |iA<lit;ialn tiibrik va lA/ay<it «vlrniîk vf- ikincili (!(' (^M'lrlıi Mrlunril’in vasiyyoli ii/avn; Murad’ırı iki erkiîk kar-dr^ini iın(»aratorun lıiınayosino vorınak teklifi idi. Eğer bu c;ocuk-
lan mmldrlori ölünün l)Mİundnjİ;ıı odayı ka/iiırak pçinndüler ve ftonra cesede ıtrî< f'ut sürdüler ve kefenlediler ve hayatta iıni^ fi;ihi yatana yatırdılar. Bu itileni .alVesi iki vezir ile saray gılıııanlan taraflarmdun yapılıyordu ve bu çocukkı ı\' ılıcan yıkınayıp kiniMÇ ile gürüıjmezlerdi. (Dukan s, 128), iJukah bu iVıtiyat ‘dlarlerin ahmnasııu, t alıl m varisi olan yeni hükümdarın gelmesine kadar t tftaki ılevletlerin bunu haber alarak bir tecavüzî hareket yapmamaları iı; [iuğumı sebep gösteriyor. Fakat asıl korku İmparatordun Çelebrnm ba^ df kaim olan Mustafa’yı salıvermesi endişesi idi.
GeliboluUiun Rumiara terk edilmesini uygun bulmadıklanm ve Mustafa lebi’nin de öyle yaptığım ve Rumların bundan memnun olmadıklannj zikret mektedir.
^ Sultan Murad, Bayezid Paşa’ya “Lalam âbâ ve ecdâdım zama. motor yağı mndan devlet ve saadetle mesned-i vezareti müşerref edersin ve cemi memJe. ketimizde olan âyân ve erkândan her cihetce akim ziyadedir ve âlemin itikadı ve itimadı sanadır. Heman sen gitmek gereksin eğer bizim rızamız gözedirsen dedi”, Bayezid Paşa da buna baş eğdi (Behiştî s. 56, 57).
2 Dukas s. 144 ve Hammer (Atâ Bey tercümesi) c. 2, s. 158. Bu hususuta 3ehiştî şöyle diyor: “Bayezid Paşa Gelibolu'dan geçemiyeceğini anlamca İstanbul boğazı tarafına geldi, İmparatordan gemi istedi ise de muvaffak medi, Güzelcehisar yamnda bir iki küçürek gemi bulup askeri geçirip atlan \zdürdüler ama ziyade müzayaka geçirdi. Andan göçüp Edirne'ye müteveccih \ular..” (s. 57.)
® Rumeli sahiline geçen Bayezid Paşa iki günde Pdirne’ye geldi ve la çok miktarda asker topladı, Gelibolu yarım adasına en kısa yoldan gitmek U, ileri gönderdiği casuslar Mustafa Çelebi’nin büyük bir kuvvetle Gcii-dan hareket ettiklerini haber verdiler; Bayezid Paşa otuz bin kişilik iyle Edirne'den çıkarak Sazlıdere'ye geldi ve Mustafa Çelebi’nin kuvvet-karşılaştı. motor yağı katkısı Bayezid Paşa, askerine Mustafa’ma düzme olduğunu ve hmMustafa Ç * I»'h j nin karnında bir varık \ armi'^. Hu-nıcli boylerini' onu gösterip ikna eylediği gibi bu defa teslim olan I’a ş a A a da aynı suretle karnında bvılunan varığı göstererek \ t dirim Bayezid in oğlu olduğunu ispat etmek istemişti. Bayezid Paşa ya hasım olan Cüneyd Bev ile Evremiz oğuJian nın gammazlıklariyle ertesi günü derhal katledildi Bunun üzerine Mustafa Çelebi Edirne'ce girdi ve vrıkarıda görüldüğü üzere hükümdar ilân edildi^ .
Mustafa Çelebi'nin Mustafa Çelebi ye Evrenuz oğulları. Tura-hüküjmdarlığı han Bey ve oğulları ile G-ümlüoğlu ve^ Rumeli fatihleri ve Fatihan oğullan tâbi oldukları gibi diğer akıncılar da onun etrafına toplandılar; hulâsa Rumeli’deki bütün yerler onun hükümdarlığım tamdı; uamıua para kesildi
Mustafa Çelebi, bundan sonra durmavarak Anadolu tarafına geçmek üzere Gelibolu^ya. hareket etti; bütün Runıeli beyleri ve kuvvetleri beraberinde idi; Mustafa Çelebi'nin Sasbdere muvaffakiyetini ve hükümdarlığım haber alan Gelibolu muhafızı kaleyi Dimitriyos Leontarius’a teslim etti; Dimitriyos buraya asker ve mühimmat ko^nmağa hazırlamrken Cüneyd Bey
^ Menâkıb-ı Şeh Bedreddin (Hususî Ktp. deki nüsha) ^ s, 140.
2 Dukas s. 152. Bayezid Paşa’mn katlim haber alan Sultan Murad sarsıldı ve mâneviyatı kırıldı; fakat JBursa’da bulunan Yıldırım Bayeıid'in damadı Seyyid Emir Buharı kendisini teşci etti ve muvaffak olacağım tebşir ile kılıç kuşatdı.
^ Bu, Gümlüoğlu âilesi Gümlü oğlu Murad Bey ve onun Saltuk ve İskender isimlerindeki iki oğluyla Murad Bey ve Paşa \iğit isimlerüuleki jümJü ahfadından mürekkeptir. Fatih Sultan M ehmed Gümlü oğlu Sal-:uk ve İskender Beylere Zağra’nın eski hisarında ban köyleri temlik etmiş, nlar da Gümlü oğlu köyü^nde za\üye, mescit, Edirne'de mescit ve Kosovti'da I zaviye ve mescid vakfetmişlerdir. İkinci Bayezid, Gümlüoğlu Paşa \ iğit'e Í köy temlik etmiştir.
^ Mustafa Çelebi’nin biri Edirne’de ve diğeri Seres'de kesilmiş iki psi Meskukât kataloglarında görülüyor. Takrim-t Meskükdt-ı Osm«mv< (mail G a 1 i b) 5. 24 ve Meskûkât-ı Osmaniye (Halil E d he) 3b ve Muí
i Çelebi akçeleri (Ali), Türk Tarih Encümeni mecmuası^ sene 15, s. 337 ild 5^-motor yağı katkısı
